Het oosten van Turkıje

Zaterdag 5 september 2015

Ik vermoed dat de Iraanse ambassade in Erzurum vandaag gesloten is. En misschien is dat zaterdag en zondag ook zo. Dus blijf ik in Dogubayazit. Met de taxi ga ik naar het paleis van Isaak Pasha in de heuvels boven de stad. Daar aangekomen moet ik niet betalen. Hij wil mij koste wat kost zijn foto's tonen van zijn werk als kraanman. Het paleis is grondig gerestaureerd maar het dateert oorspronklijk uit de 18e eeuw. Ik vind het niet zo bijzonder. Zijn lokatie en de de rust die er heerst beïnvloeden mij meer. Ik slaap er zelfs een half uurtje in de voormalige moskee. Je hoort hier niets van de buitenwereld. Interessant vind ik het feit dat dit paleis een bron had voor bergwater maar ook één voor melk. De twee bronnen staan er nog maar de melkbron vloeit niet, de andere wel. Het zou volgens de reisgids op het spoor van zijderoute liggen omdat er aan de andere kant een soort versterkte grote wachtpost staat. Er is wel een oude weg. Maar ik twijfel hier aan. Want waarom zouden karavanen deze moeilijke weg nemen als je in de vlakte zonder moeite even verder kunt reizen naar de pas die de grens vormt met Iran. Omdat ik een ongelovige Thomas ben volg ik de weg naar boven. Hij loopt dood !

Vandaar bewonder ik de Ararat vanop een heuvelrug, hoog boven het paleis en de wachtpost. Ik blijf er lang genieten van het uitzicht en observeer de fauna. Dan ga ik naar beneden. Omdat ik er zin in heb wandel ik tot aan de stad. Toch een tiental kilometers. Onderweg word ik vaak gevraagd om aan te schuiven aan de picknicktafel (wat ik niet doe) of om een foto te nemen. Ik voel mij vandaag niet zo goed. Ik heb buikloop. Ik drink de hele dag Coca Cola en dat helpt. Toch maar opletten met die sterke Turkse koffie en met het water uit de kraan. Of zou het de sla zijn van gisteren?

Er zijn hier veel campings maar dat is wel iets anders dan bij ons. Hier zijn dat pick-nickplaatsen waar de mensen de dag door brengen onder soms sterk uitgewerkte afdakjes. Vaak is er een speeltuin aan verbonden.

Ook wandel ik voorbij een grote militaire basis. Ik acht de soldaten zenuwachtig.

S' avonds nog even naar de kapper. Omdat ik aan de kapper Aden vraag om een foto te maken moet hij zijn stappen door elkaar gooien. Maar na het knippen wast hij de haren en het volledige gezicht grondig. Dan verbrandt hij de oorhaartjes, knipt hij de wenkbrauwen bij en kuist hij met watjes de oren uit. Ondertussen krijg ik weer thee.

Dan een slechte maaltijd gevolgd door een praatje met de collega van de baas van het hotel. Hij blijkt berggids te zijn voor de Ararat. Hij is eerder ongelukkig omdat de toeristen wegblijven door een aanslag die hier blijkbaar 3 weken geleden heeft plaats gevonden. Het leger heeft de berg gesloten. Het is waar. Ik ben vandaag een koppel gestrande Nederlandse reizigers tegen gekomen die de beklimming wilden uitvoeren maar op het zelfde probleem stootten.

Hij vraagt mij advies hoe zijn website vooraan op google in Europa te krijgen. Ik ken het probleem maar het antwoord, dat ken ik niet. Is er geen programma waarvan ik de naam niet ken ?  Dan vraag hij mij advies hoe zijn zaak meer winstgevend te maken want een concurrent werkt onder de kostprıjs. Ik probeer hem zo goed als mogelıjk te antwoorden en de mogelijkheden te onderzoeken.

Dan hebben we het over de Kurden. Hij vindt dat de televisie de zaak schromelijk overdrijft en dat beide partijen fouten maken.

Zondag 6 september 2015

Een reisdag naar Erzurum. De busreis verloopt rustig in een ruige natuur. Tijdens de namiddag regent het wel hard. Ik leer pas later dat we op 2000 meter hoog rijden. In Erzurum is er volgens mij niet veel te zien. Het is volgens wat ik lees de meest conservatieve stad van Turkije. Ik eet in een restaurant waar alleen mannen eten maar ze drinken wel Yeni Raki en wijn en bier en roken veel. Maar goed, ik ben blij met een kaaskroket (hier had ik zin in) en het dessert uit de stad (Hadayif Dolmasi). In deze hoge streek kweekt men vooral vee want planten groeien hier niet zo goed. Dat heeft een effect op de lokale keuken. Ik vind wel opnieuw een kraam met gekookte maïs met margarine en zout - maar met toevoeging van veel peper en mayonnaise. Deze laatste twee zijn niet nodig hoor.

In de stad hangt s'avonds wel een aangename sfeer. Morgenochtend naar het Iraanse consulaat.

 Maandag 7 september 2015

Vandaag krijgen ze mijn humeur niet stuk. Eerst wandel en neem ik vervolgens de bus naar de Iraanse consul. In de buitenwijken blijkt dat ik op weg ben naar het huis van de consul terwijl ik gewoon het administratief kantoor moet hebben dat na een taxirit op 400 meter ligt van mijn hotel Babyurt (inderdaad een van de properste hotels in Tukije tot nu toe, gelet op zijn goedkope prıjs (30 Turkse Lira of minder dan 10 euro).

Daar herkennen ze het nummer van mijn uitnodiging niet. Hiervoor had ik al gevreesd want ik had al problemen met dit nummer in Brussel. Dus moet ik een nieuwe uitnodiging aanvragen. Ik krijg het adres van een reisagentschap in Ankara. Dan zou alles vlot gaan volgens de beambte in het consulaat. Ik mail naar dit agenschap. Nu afwachten. Maar ik ben op tijd voor de trein naar Kars. Dat blijkt volgens reizigers een zeer mooie treinrit te zijn. Wel, de reis aan boord van de `Dogu Express` is wondermooi ! De trein rijdt door eenzame valleien en stijgt tot 2300 meter om dan bij zonsondergang af te dalen tot Kars. In de trein heb je veel plaats en een goed uitzicht. Spijtig dat er niet veel treinsporen zijn in dit land. Dat was dus de reden waarom mijn gevoel van goed humeur niet stuk kon.

S`avonds wordt ik aan een hotel geholpen door de verpleegster Aysun en de onderwijzeres Gonze. Zij onderhandelen voor mij een goede prijs.

S'avonds wandel ik door de stad en koop ik de kaas die hier lekker zou zijn om die op te eten met brood en boter. Achteraf heb ik blijkbaar margarine gekocht maar kom, het smaakt. Na een appel en het lezen van de krant over deze streek op de smartphone (BBC) ga ik slapen want de TV werkt niet goed. En ik heb vanmiddag tijdens het wachten op trein al veel gelezen. Ik ben spaarzaam op mijn roman want ik vind het spijtig dat hij uitgelezen zou zijn.

Dinsdag 8 september 2015

Met muziek van Ricci e Poveri schrijf ik gemakkelijker. "Mama Maria" heb ik gehoord in de bus in Bulgarije en sindsdien blijft het in mijn hoofd spelen. Maar ook de andere nummers hoor ik graag. Vandaag voelde ik mij Indiana Jones. Met mijn blauwe hoed en bijpassend hemd en broek bezocht ik de overweldigende ruines van de grote stad Ani. Alleen de grote zwarte bril paste er niet bij.

Ani ligt op de grens met Armenië, aan de rand van een diepe kloof in zwarte basaltrots. In de kloof ligt de rivier Arparcay. Dit gebied is geologisch zeer interessant. De kloof is de vertaling aan de oppervlakte van een 40 km. diep liggende breuklijn. Meteen is het duidelijk waarom er hier elke jaar aardbevingen zijn. De laatste grote aardbeving dateert van 1988. Het is één van de redenen waarom deze stad verlaten werd. Er is wel een nederzetting van boeren, maar zelfs die is in de loop van de jaren ' 60 verplaatst naar de veiligere oppervlakte van het plateau. Vroeger woonden de mensen in rotswoningen in verschillende kloven. De vele rotswoningen zijn nu leeg.

De streek ligt bezaaid met vulkanen. Het zijn eigelijk verschillende schoorstenen van een grote vulkaan. In de verte in Armenië zien we een hoge berg. Het is een topper die over 4000 meter meet. De naam ben ik vergeten maar ik heb wel onthouden dat het een berg is uit de bergketen Transkaukasus die zich uitstrekt vanuit Azerbaijan over Armenië tot ver in het zuiden van Georgië. Georgië kunnen we van hieruit ook zien.

De historische stad ligt op het plateau aan de rand. Ani is gegroeid in de 7e eeuw. Het was een plek waar karavaandrijvers overnachtten. Zo is de stad onder de Christelijke Armeniërs uitgegroeid tot een grote stad. Zijn hoogdagen vierde de stad rond het jaar 1000. Daarna werd zij overgenomen door de Islamitische heersers. Nog steeds bloeide de stad.  Intussen rukten de mongoolse ruiterhorden verder naar het westen. Zij verstoorden de handel tussen oost en west in het gebied van de Kaspische zee. Uiteindelijk, in 1235, namen de Mongoolse horden de stad over. Daarmee was het gedaan met handel drijven op dit deel van de zijderoute. De stad van 100.000 inwoners werd stelselmatig verlaten en werd een spookstad.

In de 16e eeuw verdreven de Turkse Seldjukken de Mongolen maar zij beslisten de stad niet te bewonen omwille van de aardbevingen. De voorkeur werd gegeven aan de stad Kars die 45 km. verder weg ligt van de kloof.

Ani is een groot openlucht museum waar ik een van de weinige bezoekers ben. Er zijn veel Armeense kerken waaronder een grote kerk die werd omgevormd tot een moskee.

Er is een zeer mooie Seldjukse moskee op de rand van de kloof. De eerste in deze stijl in dit land. Er zijn zelfs resten van een Zoroastrische vuurtempel. Er zijn ruïnes van een caravanserail, een fort,enz.

Het is een typische stad uit de hoogdagen van de zijderoute met 3 onderdelen. Een fort (hier zelfs 2), een handelsplaats (rabat) en een woon- en werkplek (sehristan).  Ik dacht er maar even te blijven maar zoals mijn goede gids Celil verwachtte bleef ik er 3 uren. Ik heb Celil tijdens de ochtend gezocht en toevallig gevonden. Hij is bekend onder toeristen die deze plek willen bezoeken omwille van zijn zeer goed Engels en zijn grondıge kennis van de streek ([email protected]).

Celil heeft wel een totaal andere mening over het huidige Armenië. Hıj vindt dit een Russische kolonie. Hij vindt dat de wachttorens aan de andere kant van de kloof bewaakt worden door Russische soldaten. Hij ziet er vaak de 2 vlaggen wapperen. De Russische is dan de hoogste van de 2. Het zijn ook de Russen die de oorlog van 1992 hebben gevoerd en gewonnen. Rusland beheerst de Armeense politiek. Volgens Celil is het Armenië dat niet wil dat de grens met Turkije geopend wordt. Turkije zou dit vaak geprobeerd hebben.

Het is altijd het zelfde met geschiedenis. Het is maar hoe je het bekijkt. Hij zou dit verhaal al ettelijke keren verteld hebben aan journalisten van CNN, BBC, CNBC, Nederlandse en Poolse journalisten maar ze schrijven dit nooit, volgens hem !

Het is wel duidelijk dat dit een gevoelige grens is, gelet op het aantal soldaten hier en de vele Turkse vlaggen. Wanneer ik Ani verlaat komt net een groep toeristen Ani bezoeken, maar dan wel begeleid door een konvooi Turkse soldaten.

Wat er ook van zij : Ani was de tip die ik enkele weken geleden gekregen heb van de eenzaamheidslievende Poolse reiziger in de trein. Wel, het is een gouden tip.

Vanmorgen heb ik het juiste e-mailadres gevonden van de bevoegde persoon in het reisagentschap in Ankara. Celil heeft mij geholpen. We zien wel.

Vanavond heb ik zelfs een wasserij gevonden want dit was hoog nodig. Ik blijf morgen in Kars om de stad te bezoeken. En er blijkt hier een mooie hamam te zijn.

Woensdag 9 september 2015 

Een administratieve dag en ook een babbeldag. De hele ochtend en de middag ben ik bezig met contactname met het agentschap en het sturen van scans naar dit bureau. Ook de juiste personen vinden kost tijd, net als het invullen van formulieren. Dat lijkt veel tijd. Het probleem tijdens deze reis is dat ik de taal niet spreek en dat ik alles zelf moet doen. Ik ken ook de procedures die hier gelden niet (ze zijn overal anders). Dat uitzoeken via "trial and error" kost tijd. Het vraagt geduld. Een goede oefening voor mij.

Om 13u00 heb ik een afspraak met Aysun en Gonze. Hoewel ik met de papieren in mijn hoofd zit wordt het toch leuk. We eten `mante`, een soort Turkse ravioli. De 2 blijken van Azerische afkomst te zijn maar ze zijn daar nooit geweest. Het heeft te maken met de verspreiding van mensen in het Turkse taalgebied. Turken komen oorspronkelijk uit de Altai maar zijn in de loop der eeuwen uitgewaaid naar het westen. Dat zorgt er voor dat de wereld van de Bosporus tot Kirgizië altijd kijkt naar Istanbul. Deze stad vormt het centrum van hun wereld. Je ziet het ook in de vlaggen die altijd een verwijzing naar Turkije omvatten. Aysun werkt in een operatiekwartier in Istanbul maar is hier op bezoek bij haar familie. Gonze werkt voorlopig niet. Zij heeft enige tijd gewerkt in een basischool in een dorp in de buurt (35 leerlingen van 5,6 en 7 jaar). Daarvoor zaten ze in de "mummyschool" zoals ze dat noemt, schattig.

Zij is een goede leekracht. Dat vond haar directeur ook, maar zij moet zich voorbereiden voor het staatsexamen. Je moet het zien als het verschil tussen de diplomavereisten "andere" en het "vereist" geacht diploma. Het examen vindt plaats in juni 2016. Ze heeft hier geen zin in maar het moet.

Om 3 uur moeten ze naar de tandarts en ik keer terug naar mijn papieren. Eind van de namiddag heb ik vooruitgang geboekt. Tevreden wandel ik door de stad. Er onstaat een betoging van een kleine 500 mensen in de hoofdstraat ter ondersteuning van de Turkse staat. Ik loop er langs maar blijf niet staan want de sfeer is grimmig. Veel jonge mannen met verbaal aggressieve emoties (en ook jonge vrouwen die de boel mee opjutten). En nog veel meer Turkse vlaggen.

Ik wil er niet te veel over kwijt want ik wil hier nog kunnen reizen. Maar ik voel dat dit de verkeerde kant op gaat. Aysun begrijpt niet dat ik naar Iran wil. Maar ik denk zoals de buscoördinator in Tabriz : "let vooral op jezelf want ze hebben een probleem in Turkije" zei deze man. Het is er veel rustiger dan hier.

Rond 18u00 ga ik naar de hammam. Niet zo chique als in İstanbul maar wel goedkoper en vooral een veel grondigere behandeling. Zweten, een scrub, een lange massage door een jonge man die mij steeds aanspreekt met "teacher". Dan opnieuw zweten, wassen. Dan rusten met thee onder een berg handdoeken. Kan slechter !

Als avondeten probeer ik de levertjes op de barbeque uit. Ik was er een beetje ongerust over maar het is een aanrader (Giger Kis). Ik krijg zelfs een pint - die de restauranthouder moet gaan kopen in de winkel. Het is niet de eerste keer dat ik iets vraag dat zij moeten gaan kopen bij een ander. In dit stadje is s'avonds niet veel te doen dus lees ik en probeer ik o.a. nieuws te vinden over deze streek. Zo leer ik dat er geen bussen meer zijn naar Diyarbakir omwille van de spanningen.

Ah, ik ben verhuisd naar het goedkoopste hotel van de stad (25 TL of 7euro). Het kan wel properder en een raam heb ik niet. Alleen verluchting. De TV werkt wel maar ik kan alleen naar de plaatjes kijken.

Donderdag 10 september 2015

Deze voormıddag onmiddellijk naar de bank geweest om een overschrijving te verzorgen voor de Iraanse uitnodiging. Halk Bank was behulpzaam maar miste in het rekeningnummer. Alles moet je controleren ! En dan nog iets minder dan 10 euro kosten. Uiteindelijk kwam het goed. Nu nog dit uittreksel scannen en mailen naar Ankara.

Intussen bezoek ik het fort van Kars. Een grijs-zwart bouwsel uit de 11e eeuw op de heuveltop. En de Armeense kerk uit de zelfde periode maar die is in restauratie.

In een internetclub komt het, na wat gedoe met het e-mailadres, ook goed. Nu 5 tot 10 dagen wachten. Hoofdstuk afgesloten. Ik kan in afwachting door het oosten van dit land reizen.

Tevreden wandel ik de hoofdstraat af met als doel een ticket te kopen voor de bus naar de stad Van met de vroege bus morgenochtend. Dan verder te voet naar het museum voor archeologie.

Ik heb vandaag van oudere Engelse toeristen gehoord dat het museum de moeite waard is en dat heb ik ook al gelezen. Ik maak mij wel de bedenking dat weinigen zullen zeggen dat iets de moeite niet waard is, want anders zijn ze er voor niets geweest.

Het museum is vrij goed maar ik zie het eerder als een voorbereiding voor de stad Van, waarover later meer. Ook over Ani is de informatie een verrijking. De artefacten zijn eerder de moeite waard.

De trein waarin vrede tussen Turkije en Rusland werd gesloten in 1921 is wel uniek. Herinner je de berg Ararat. Deze wagon ademt de sfeer van Corto Maltese. Zou de stripauteur Hugo Pratt hier geweest zijn ?

Te voet terug naar de stad door de armere wijken. Er zijn hier wel huizen die geschilderd zijn in mooie rode en blauwe kleuren. Op straat hebben ze net een eend geslacht. En verder lusten de wilde puppies mijn broodresten niet. Ze vinden genoeg voedsel op straat.

Een pauze met pepsi bij het schemer op het terras van een oude hamam. Hij is binnenin prachtig maar de restauratiewerken zullen nog zeer lang duren.

In de stad eet ik, in een iets meer verfijnd restaurant, een stoofpotje. Ik zal proberen vandaag vroeger in te slapen want anders zal het morgen niet echt lukken.

Vrıjdag 11 september 2015

Vroeg op pad. Maar ik ben wel de hele dag slecht gezind. De reis duurt lang - meer dan 300 km. (maar ook omdat de bus zeer vaak stopt om mensen op te pikken of af te zetten). Vanaf Agri kruisen we eerst een hoge pas en dan in de vallei langs een lange bergketen aan 2 zijden. Uitdeindelijk wordt het vlakker vlak voor Ercis. Dan vrijwel onmiddellijk langs het meer gedurende een 100-tal kilometers.

In Armenië bezocht ik het meer van Sevan op 2000 meter hoogte. Dıt is het tweede meer in klein-Azië op 1600 meter hoogte.

Kleın-Azië betekent trouwens het zelfde als Anatolië, hier spreken ze het uit als Anadolu.

Maar er is wel een verschil zoals ik zal ontdekken. Dit is zilt water !

Net als het meer van Sevan wordt het gevoed door riviertjes uit de omringende bergen en heeft het geen uitlopende rivier. Vreemd, een zoute smaak op deze hoogte. Blijkbaar zijn niet alleen zeeën zout. Ik kan het vrij lang observeren omdat de weg er vlak langs ligt.

Het Armeense koninkrijk uit de 10e eeuw werd ook het koninkrijk van de 3 zeeën genoemd. De eerste 2 ken je. Het derde meer ligt in Iran en heet Urmia. Ik ben er niet zo ver van geweest in Tabriz.

Van is een vrij grote stad. De mensen leven er dicht opeengepakt. Daar ik moe ben wil ik maar een ding : slapen ! Na een Turkse pizza met kaas en worst (in een snackbar - maar ik ben nog maar zelden met zo veel zorg bediend) vergelijk ik hotels. Uiteindelijk heb ik een veel mooier hotel voor de zelde prijs als in Kars.

Het heet hotel "Kent" en ligt pal in het centrum. Het wordt een slaap met nachtmerries (onder andere een terugkerend gat in de portefeuille - dat heeft een betekenis, maar ik ben vergeten welke).

Rond 21u30 ga ik nog eens de stad in maar dit was geen goed idee want ik ben nog moe en het leven valt stil in al deze steden na 21u30 (behalve een lege Turkse discotheek waar ik een dure halve pint drink die mij niet smaakt.

Als er muziek en lichtjes zijn blijf ik er beter weg. Een ding valt mij op in deze stad. In tegenstelling tot Kars hangt hier geen enkele Turkse vlag uit aan de huizen. De politieke strekking is dus anders dan in de vorige stad..

Na enige lectuur val ik onmiddellijk in slaap.

Zaterdag 12 september 2015

Na een versterkende slaap en een ontbijt krijg ik aanwijzingen hoe naar Akdamar te gaan. Het is wel verder dan ik dacht.

De kerk van Akdamar ligt op een eiland op zo'n 45 km. van Van. De bus zet mij af aan de overzet voor toeristen. De boot vaart pas als er voldoende mensen zijn. Dit lukt omdat er een busje met Duitse toeristen aankomt die wel eerst nog moeten eten. De overzet zelf duurt langer dan ik dacht.

Maar het is de moeite waard. De Armeense kerk van Akdamar dateert uit 937. En het is aan de buitenkant de mooiste in zijn soort die ik al gezien heb omdat ze versierd is met etsen van Abraham en verhalen uit het oude testament. De locatie is ongezien. Deze kerk en de resten van het klooster staan hier omdat het Armeense patriarchaat vanaf deze plek in het jaar 1037 werd bestuurd tot in de 19e eeuw.

Maar er is meer. Dit klein eilandje is een tijdje hoofdstad geweest van een van de onderkoninkrijkjes (=hier een satrapie genoemd) die deel uitmaakten van de Armeense wereld in het gebied van de drie zeeën. Vaspurakan (vertaald "edel land"). Een vreemde staat want de hoofdstad verhuisde samen met de reizen van deze onderkoning.

Het moet gezegd worden dat de huidige Turkse staat deze plek goed heeft gestaureerd. Ze beschermt de plek ook goed. Niet alleen toeristen komen hier maar ook veel mensen van hier omdat het zo romantisch is. Het eiland heeft een mediterane sfeer.

Een van de Duıtse toeristen heeft een waterslang gezien. Ik was aan de andere kant van het schip, dus zie ik alleen maar iets dat gelijkt op een vin of kop. In de kaspische zee bleken deze slangen toch niet aanwezig heb ik vernomen in Iran. Maar hier dus wel.

Omdat ik later op de namiddag toch veel mensen zie zwemmen doe ik het ook. Het meer is inderdaad zout en vooral warm. Maar minder zout dan de Kaspische zee of de Middellandse zee. Er is wel veel drijvende algengroei. Drogen doe ik snel.

Na de bootvaart terug ga ik wel iets eten op het terras aan het meer. Hier eet ik voor de eerste keer vis tijdens deze reis. Het zijn een soort sardienen uit het meer.

Ik weet het : in de Kaspische zee zou ik steur - en dus ook haar eitjes : zwarte caviaar - moeten proberen maar dat was tot nu toe te duur. İk vermoed dat het in İran goedkoper zal zijn.

Omdat het zo aangenaam is blijf ik op het terras lezen over de Turkse geschiedenis, Pas als het frisser wordt ga ik op zoek naar de bus. Maar ik krijg een ongevraagde lift van 2 mannen van hier die mij netjes in het centrum afzetten.

Vandaag sluit ik af met de mededeling dat "zijderoute" in het Turks "İpek Youlu" heet. Er op lettend zie je dat hier overal uithangen.

Zondag 13 september 2015

Hey, ik merk dat ik sinds gisteren 2 maanden geleden vertrokken ben.

Volgens de reisverhalen die ik in Belgie gelezen heb kom ik nu in de periode van twijfel, van eenzaamheid. Tot nu gaat dit goed, vind ik zelf. Deze website met jullie berichten doen er veel aan om niet in twijfel te vervallen.

Sinds gisteren heb ik ook een Skype-account met krediet. Nu kan ik gratis bellen. İnteressant want ik heb al weken geen krediet meer op de GSM. Ik  wil hem niet opladen omdat ik gemerkt heb dat het geld dan verdwijnt aan ongevraagde uploads van allerlei websites. Mijn Skype-account is axel lynen (ik denk dat mijn nummer het zelfde is (0032.486.80.94.76) maar om met Skype te bellen moeten we wel afspreken zodat we aan de beide kanten op het zelfde moment op Skype zitten.

Ook de muziek die ik beluister tijdens het schrijven helpt. Vandaag Michel Delpech met nummers zoals "le Loir et Cher" en "les divorcés". Het eerste nummer heb ik onderweg in Frankrijk tijdens een andere reis gehoord op de radio.

Tijdens het schrijven op de PC begint een man te bidden voor mijn computer. Hierdoor weet ik ook waar het zuid-westen is zonder kompas. İk zit in een hoek van een grote internetclub. Zo groot dat de eigenaar een transormator (denk ik) achter zijn bureau heeft. İn ieder geval ongezien in een internetcafé.

Deze ochtend bezocht ik eens iets anders : "Kedi Evi".

İn het Nederlands het huis van de katten. De katten van "Van" zijn uniek in de wereld. Ze hebben geen dons en het zijn katten die graag zwemmen. Meestal hebben ze 2 verschillende ogen (blauw en bruingeel).

Omdat ze geen dons hebben onder hun vacht hebben ze graag warmte. De dons ontbreekt, volgens wat ik gelezen heb, omwille van hun voorkeur voor water. Zo zou hun huid beter geïsoleerd zijn in het water.

Ze zijn zwemmers omdat ze in het meer voedsel vonden en minder op het land. Ze leven dus op de oever van het meer. Hun vacht is altijd wit (zo fijn als zijde).

De Yucunzu universiteit is in 1992 begonnen met een kweekprogramma om de soort te beschermen tegen verdwijning.

Leuk. İk ga naar de universiteit tussen de polykliniek en de andere campussen een katteninstituut bezoeken. Het is wel een tiental kilometers buiten de stad.

Ik heb op de website tripadvisor gelezen dat er iemand was die vond dat ze slecht verzorgd werden. Wel, dat vind ik niet. Dit is een paradijs voor de meer dan 100 katten. Ik denk dat deze persoon het heeft op een klein privé-initiatief dat ik van op afstand vanuit de bus later op de dag heb gezien in de buurt van een populaire picknicklaats.

Het kattenhuis is verdeeld in drie delen : katers die stinken zoals alle katers, wijfjes die iets kleiner zijn maar hier actiever dan de katers . İn het midden de hyperactieve kleintjes.

Omdat deze katten graag bij de mensen zijn mag iedereen de kleintjes voederen en en er mee spelen tijdens bepaalde uren. İk speel dus mee in een reuzespeeltuin voor puppies. Ze hebben precies wel heel graag de touwen van mijn kleine rugzak en die van mijn fototoestel. Dan zijn er nog slaaphokjes voor allen en rijen met voederbakjes met tijdig brokken zoals andere katten. Ik heb gelezen dat ze graag meloen eten en ijskreem.

Wat mij opvalt is dat hier overal zachte muziek speelt (klassieke Europese muziek, new age en zeer lichte rock of de Turkse variant). Zouden katten zich beter voelen met muziek ?

İn ieder geval hangt hier overal een zeer rustige sfeer (in de eerste plaats tussen de dieren zelf). İk merk nog op dat ze niet "miauwen" maar eerder huilen zoals jonge kinderen dat doen.

Je merkt : ik ben er lang gebleven. Na de bankautomaat met de bus naar Van Kalesi, met de onderweg gratis aangeboden thee's.

Van Kalesi is geen duister fort maar heeft wel een donkere geschiedenis.

Het is ontstaan tijdens het koninkrijk van de Urartu's en dat dateert op zich uit het jaar 1000 voor Christus tot ongeveer 600 voor Christus.

Het heeft dus niets te maken met de zijderoute want die onstaat pas in China in 200 voor Christus. Pas 2 eeuwen later begint deze hier te bloeien.

De Urartu's waren meester in de architectuur omdat ze altijd op bijna onbereikbare steile plekken bouwden. Maar ook veel andere burgerlijke bouwwerken hebben ze nagelaten. Ze werden gerespecteerd door hun vijanden, de Hittiten (uit West-Anatolië) en de Armeniërs die hen uiteindelijk verslagen hebben.

Het fort is op de meest onbereikbare top gebouwd in leem en dat is stevig, zoals ik kan voelen. Deze heuvel was hun hoofstad. Het Urartu fort luistert naar de naam Tushpa.

Hun opvolgers hebben het fort aanzienlijk uitgebreid en gevuld met allerlei gebouwen. Maar het zijn de inscripties in de rotsen die mij interesseren.

Daarvoor moet ik naar beneden en de hele heuvel afzoeken. Ik vind de duizenden kruisen die de Armeniërs tussen 1915 en 1920 gegraveerd hebben in de zuidelijke rotswanden. Dit weerspiegelt de angst van deze mensen, want hier in West- Armenië heeft de genocide zeer hard toegeslagen. Hierover spreken de huidige inwoners niet (ten minste diegenen die ik spreek). Gelukkig hebben ze de ze tekens niet uitgewist.

Er zou ook een tekst van de beroemde Xerxes in de rots gegraveerd zijn maar die vind ik spijtig genoeg niet.

Beneden is de hele oude stad Van werkelijk met de grond gelijk gemaakt. Dit maakt de plek nog grauwer.

De stad Van werd opnieuw gebouwd, meer naar het oosten. Een manier om de geschiedenis uit te wissen.

Beneden observeer ik de honderden welgezinde pick-nickende families die op zondag het, er naast liggend, park vullen. Dat geeft mij een dubbel en vreemd gevoel. İk kan niet opgewekt zijn wanneer de jongens mij aanspreken met onbezorgde gezichten en klimmen op de muren van het fort.

Er hangt enorm veel rook die opstijgt vanuit honderden samovars en de kleine barbeques. Gebraden (of aangebrand) kippenvlees, daar heb ik nu geen zin in. Een icetea zal volstaan.

Op zondagavond kan ik in het centrum gelukkig nog een ticket kopen voor Diyarbakir. Blijkbaar hebben niet alle maatschappijen de reis naar deze stad geschorst. Diyarbakir is maar een tussenstop op weg naar Mardin. Dat zien we morgen wel.

Ik vraag mij af wat zondag hier betekent want de betonpompen werken hier op zondag. In deze streken begrijp ik waarom veel nieuwe miljonairs in China in deze sector zitten.

Maandag 14 september 2015

Een lange reisdag van Van naar Diyarbakir. De reden ligt in het feit dat we eerst naar het noorden reizen in een grote bus, waar ik de enige klant ben, om dan over te stappen in een meer gevulde bus naar het zuidwesten. Na een reisweg langs het mooie meer gaat het langs een mooie vulkaan met een meer en sneeuw op haar top. Zo bereiken we na de heuvels stilaan een vlakker gebied.

Zo komen we ook tussen de 5 of 6 "riviertjes" die de bovenloop van de Tigris vormen. Zij komen allemaal uit het Taurusgebergte, waar we net uit komen.

Niet moeilijk dat deze rivier veel meer water debiteert dan de andere beroemde rivier, de Eufraat, die iets meer naar het westen in dit land ontspringt.

Ik denk dat deze vlakte zich nu uitstrekt tot aan de Perzische Golf. Dat is meer dan 1000 kilometer ver. Het is hier veel lager (600meter) en vooral veel warmer : 38 graden Celsius deze namiddag. Ik ben tevreden want nu weet ik hoe het landschap er uit ziet en evolueert van het noorden van Noorwegen tot aan de Mesopotamische vlakte. De Tigris vloeit door Baghdad. Maar onder Diyarbakir ligt al Syrië.

Diyarbakir is een stad van 1 miljoen inwoners. Men bouwt er enorm veel nieuwe appartementen rond de oude stad. Het duurt lang vooraleer ik vanuit het grote busstation met de bus in het centrum geraak (weeral de verkeerde bus genomen).

Vanuit het busstation kan je blijkbaar met de bus afzakken naar de grote steden in İrak. Het is dus mogelijk om vanuit België naar Irak te reizen met de bus. Ik zal dit niet doen hoor ! Het is niet mijn doel.

De chauffeur zet mij af in de nieuwe stad aan een drukke boulevard bij een sjiek hotel dat ik natuurlijk veel te duur vind. Na het avondeten ga ik met de bus naar de oude stad hoewel iemand mij dit heeft afgeraden. Hij was waarschijnlijk Turks. İn de oude stad vind ik een spotgoedkoop aangenaam hotelletje met alles er op en er aan (25 TL of 7 euro).

İk ga niet meer buiten omdat ik niet weet als dit voorzichtig is en ik heb er geen nood aan.

Dinsdag 15 september 2015

Mijn hotel "Kent" ligt in de oude stad. Dus bezoek ik na een zeer goede en lange nachtrust de stad. Toch vreemd. Gisteravond in de nieuwe stad onstond wat oproer met een vuurhaard op enkele honderden meters van de plek waar ik iets at in de meest drukke straat. Het eerste wat ik opmerkte in de stad was de prikkeling in de ogen. Pas gaandeweg begreep ik dat het resten van traangas moeten zijn geweest. Het kan ook stof zijn hoor ! Verder in het hotel hoorde ik knallen rond mij en later in de avond harder. De eigenaar van het hotel maakte een einde aan mijn illusies. Tussen de vele vuurwerkknallen van de betogers in kleine groejes verdeeld over vele plekken in deze stad hoorden we in de verte wel degelıjk enkele keren mitrailleurvuur en en zelfs enkele keren meer ernstige explosies. Het zijn "schermutselingen" geweest tussen de Kurden en de Turkse staat. Gelukkig ver van deze vreedzame plek. Mijn kamer ligt aan een binnekoer met een boom, een kleine propere vijver en een grote ventilator van een type dat ik nog niet gezien heb. Precies een pizzaoven uit de pizzahut met een trommel van en wasmachine.

En toch heb ik uitzonderlijk goed geslapen. Ik ben een rare. İk denk dat het komt door de authenticiteit die uitgaat van mensen die leven in dergelijke omstandigheden. Alle overbodige praat is verdwenen. Het was inderdaad een aangenaam gesprek met de eigenaar die er trots op is Kurd te zijn. Het is niet de eerste keer dat ik mij goed voel in moeilijke plekken.

Tijdens de voormiddag beleef ik een droom van een ontbijt, in een droom van een bazaar, hier in Diyarbakir. En dat voor 30 Turkse Lira (minder dan 10 euro).

İk denk dat ik dan al beslist heb om hier de hele dag te blijven en morgen verder te reizen. İn "Denge Evi" luister ik verschillende uren naar de oudere mannen die eerst een verhaal vertellen in het Kurdisch en dan zingen over liefde, leed, legendes,en andere zaken waarover mensen zingen. Ze zijn met z'n vieren en elkeen heeft zo zijn stijl. Omdat deze mannen ouder zijn gaat het er zeer rustig aan toe maar niet getreurd. Het is een rustgevende plek. Dat is een Kurdische traditie. Vrouwen zouden dit ook doen maar blijkbaar niet nu.

Dwalend door de straatjes bezoek ik twee moskeeën en dan de caravanserail voor de handel met India en İran. Bıjna al deze gebouwen hebben de zelfde karakteristieken. Ze zijn wart-wit gestreept door de natuurlijke stenen die de bouwmeesters gebruiken.

De stadswallen rond deze stad zijn volledig en je kunt er overal op. Dat doe ik omdat ik van boven de mythische rivier "Tigris" wil zien.

Dan terug naar de caravanserail want ik heb gezien dat er een mooi zwembad is, aangebouwd tegen de achterkant. Daar breng ik het einde van de namiddag door met een taxichauffeur, een kruidenier en een kippenkweker. Zij vertellen mij dat Kurden en Turken allebei moslims zijn van de zelfde strekking maar dat hun taal grondig verschilt. İk krijg weeral, zoals de hele dag al, drankjes aangeboden.

Nu ben ik blij want het zwembad kost precies evenveel als een nacht in het hotel. Maar blijkbaar betalen de anderen dit ook en is dit normaal !

Na een bezoek aan een fuctionerende Chaldeïsche kerk en een foto in een oude bakkerij waar ik pide aangeboden krijg ga ik de oude stad uit richting de brug met 10 bogen over de Tigris. Het is enkele kilometers wandelen waardoor ik pas terug ben wanneer het donker is. De avondklok en het er bij horende uitgangsverbod is weliswaar opgeheven sinds 3 dagen maar ik zoek de problemen liever niet op. De hele dag was het zeer rustig maar de nacht belooft weer wat anders.

Oh ja, de tabak is hier lekker. Je moet ze kopen in ter plekke gemaakte pakjes bij de handelaar. İk mocht een sigaret proeven. Lichter van smaak en van kleur dan bij ons.

Morgenochtend neem ik de bus naar Mardin.

Woensdag 16 september 2015

Na een laat en klein ontbijt neem ik de bus naar het busstation. İk moet weer wat heen en weer reizen. Maar ik geraak er. De reis naar Mardin neemt iets minder dan 90 kilomter in beslag. İn de namiddag geraak ik in de nieuwe stad. Zoals altijd moet ik nu "merkezi" vinden (de oude stad). Hier is dit aan de andere kant van de heuvel en vooral veel hoger. Toevallig kom ik langs een prachtig terras. Ik blijf er lang genieten van het prachtig uitzicht over het mesopotamisch plateau. Verbazingwekkend groen. Later leer ik dat dit komt door grondwater. Aan dit terras is ook het mooiste hotel verbonden dat ik tot nu toe gezien heb, in prachtige oosterse stijl. Maar ik twıjfel nog en zoek eerst verder. Onderweg kom ik Reshid tegen. De voormalige directeur van de toeritische dienst van Diyarbakir en trotse Kurd. Hij raadt mij de plek aan waar ik was, zonder te weten dat ik er ben geweest. Hij haalt mij over de streep. De prijs die ik aangeboden kreeg voor deze uitzonderlijke plek (Tatlidede hotel) is dan ook een buitenkans (100 TL of 25 euro, normaal is dat 2,5  keer zo veel). De reden ligt in het oplaaiende conflict dat de bezoekers weg jaagt. Een cynisch voordeel, ik weet het wel maar wat doen toeristen die vandaag kiezen voor Griekenland als vakantieoord ?

De lage prijzen vallen hier overal op. Normaal is Turkije erg toeristisch.

Mardin is zo mooi omwille van zijn licht en de stenen die gebruikt worden in de oude stad. Ook het uniek zicht speelt mee. Het heeft een diepe oosterse sfeer. Het zijn vooral mensen uit Istanbul die hier normaal komen, precies omwille van deze sfeer.

Met Reshid spreek ik s'avonds nog af voor thee. Hıj raadt mij aan wat ik moet bezoeken want hij is ook professionele gids voor Turkije en voor deze streek. Later op de avond nog een thee met de hoteleigenaar die maar niet getrouwd raakt want hij wil geen echtgenote met een hoofddoek.

Opvallend vanavond is de grote vuurhaard die gewoon de verbrandingsplaats is van het huishoudelıjk afval. Het heeft wel veel licht.

Donderdag 17 september 2015

Na een rijk ontbijt op het uitzonderlijk terras van Tatlidede hotel heb ik een afspraak om 10u00 met Reshid. Met zijn auto rijden we naar naar een klooster. Het is een Syrisch christeklijk orthodox klooster. Het was zelfs gedurende een tiental eeuwen het patriarchaat van deze kerk. De kelders zijn van zoroastrische oorsprong. Ik vroeg mij af hoe zij zo een zwaar, vlak doch stevig plafond konden leggen. Het was oorspronkelıjk een zonnetempel. De eerste zonnestralen van de dag komen door een klein raampje in deze kelder. Dat was de bidplaats. Het klooster zelf is gebouwd in de 5e eeuw. Het is nu een populaire plek waar mensen op vakantie gaan. Je kan slapen op de eerste verdieping (doopfeesten, huwelijken,...) Naast de rondleiding door Reshid krijgen we wel een bodybuilder mee die blijkbaar moet instaan voor de veiligheid van de plek.

Daarna wandelen we alleen door de tuin waar we de granaatappelbomen bekijken. Volgende maand worden ze geoogst. Een vrucht die al rijp is wordt voor mij geplukt en door gesneden. Ik mag hem opeten. Ik besef dat granaatappel in deze streken wel zeer veel toepassingen heeft : wijn, azijn, sap, vrucht, siroop voor de bereiding van snoepgoed, grenadine,..

In de cafetaria proberen we een syrische koffie. "Kakukali suryani kahvesi" om precıes te zijn. Hey, ik ken deze koffiesmaak ! Het is de zelfde koffie als in Saoedi-Arabië. Ik dacht dat deze smaak ontstond door toevoeging van munt. Nee, het is de vrucht "kakulali" die deze typische oosterse muntsmaak geeft.

Nog 3 gebakjes erbij met dadels en onder de olijfbomen naar het Mesopotamisch plateau kijken. Van hieruit zien we wel Syrië in de verte.

Maar ik merk geen rook of problemen. Het valt mij op dat er in deze streek weinig mensen op de vlucht zijn. İk heb tot nu toe nog maar een klein tentenkamp gezien. Maar het antwoord is eenvoudig. Door de bouwwoede die heerst in Turkije kan men iedereen in huizen laten wonen. Vluchtelingen uit Syrië wonen al lang in woningen, meestal in grote Turkse steden. Nee, de armsten zijn de Kurden. In Diyarbakir zag ik kleine jongens rond de stadsmuren gooien met TL-lampen. Een grootmoedertje wees ze terecht maar ze luisterden niet. İk heb mij er mee gemoeid en hen verplicht de grote stukken op te rapen. Het is toch waar ! Zij lopen op deze vervuilde wegen, meer dan ik. Ze deden het wel hoor ! Toen ik Reshid aansprak over dit gebrek aan opvoeding vertelde hij mij dat dit nu net de Kurden zijn die gevlucht zijn uit de dorpen door het aanhoudende conflict. Deze kinderen gaan blijkbaar niet naar school. Hij vindt dit ook zeer erg.

Nog een ander teken. Je ziet hier mensen met benen die niet dezelfde lengte hebben. İs dit geen kinderziekte waar tegen men in België vroeger de mensen vaccineerde ? Dat is blijkbaar nodig want ik heb een jongen gezien met wel een zeer groot verschil (wel 35 cm).

Op het terras beslissen we samen de plannen te wijzıgen. We gaan naar Dara. Dat is de andere kant op maar een "must see". Hij vraagt volgens mij wel een hoge prijs maar deze kans wil ik niet laten schieten want met de bus kan ik er niet naartoe. We moeten nog dichter bij de Syrische grens. Dara is een, een twintigtal jaar geleden, ontdekte Romeins-Byzantijnse stad uit de 5e eeuw.

Reshid herinnert zich dat kinderen voetbalden op een plek die nu een indrukwekkende necropool is.

Dara was een militaire stad waar zo'n 30.000 soldaten actief waren (met families er boven op). Te merken aan de ruïnes moet het een drukke stad zijn geweest. Het doel was de grensbewaking tegen het huidige İran. In die tijden noemde men dit het rijk der Sassaniden.

Veel staaltjes van de beroemde romeinse bouwtechniek zijn hier te zien.

De stad is voor een deel uitgekerfd in de zachte rotsen.

Onder de bomen drinken we ayran. Dat is yoghurt met melk en zout. Maar hier "homemade", dus met een dikke schuimlaag er boven. Dat is melkvet.

Dan bezoeken we deze stad onder de grond. Net zoals in İstanbul zijn hier grote waterreservoirs en een ingenieus filtersysteem. Reshid vertelt mij dat nog maar 20 procent van deze stad opgegraven is. De stad moet verdwenen zijn in de sluiers van de geschiedenis in de 8e eeuw.

Nu een bezoek aan een mooie madrassah aan de rand van Mardin - een koranschool waar ook andere onderwerpen werden onderwezen zoals geneeskunde, sterrenkunde en wiskunde.

Er staan verschillende wateruurwerken. Maar ik vind ook een kast met een model van het schip van Colombus uit 1492 met daar net naast een model van de veel grotere chinese - toenmalige - vrachtschepen. Ik ken dit verhaal. Het is waar en het verschil in omvang is indrukwekkend. Maar hoe en waarom deze kast hier komt, dat is mij een raadsel.

In deze school is de fontein de moeite waard want ze beeldt de verschillende stappen van het leven uit van de geboorte tot en met het laatste oordeel.

Reshid heeft slecht nieuws gekregen van zijn broer. Hun buurjongen is gisteravond overleden in een autoongeluk. Hij wil naar Diyarbakir (Reshid is een gevoelig mens) en zet mij in de namiddag af in de stad Mardin. Nu kan ik al de rest te voet doen. Ik heb even een moment van vermoeidheid maar na een pauze met thee en iets kleins te eten gaat het beter. De hitte is ook stillaan over waardoor ik door de stad kan wandelen.

Mardin is toeristischer dan Diyarbakir maar nu ben ik een van de weinige toeristen (en dat is overal zo). Straks zal ik beslissen waar ik zal overnachten. Morgen neem ik de bus naar Sanliufra.

Ah ja, ik heb gisteren een nieuwe uitnodiging gekregen van de İraanse ambassade. Ik mag er vanaf maandag mee naar het consulaat in Erzurum. Een uitnodiging : dat is niets meer dan een cijfercombinatie bestaande uit 7 karakters en een korte uitleg in het Farsi en in het Engels.

Vrıjdag 18 september 2015

Omdat ik een goedkoper hotel heb gevonden krijg ik vanacht nog eens 20 TL korting en ook nog eens op het avondmaal. Dus blijf ik waar ik ben en ik voel mij goed op deze mooie plek. Na een aangename nachtrust neem ik de bus naar Sanliurfa. Dat ligt 150 km naar het westen. In het busstation van deze nieuwe stad hangen vele Turkse vlaggen. Het is ook het enige busstation waar de omroeper het gebed afleest op gezette uren.

Dit is dus eerder een Turkse stad met waarschijnlijk veel minder Kurden.

Groot, dat wel ! Wederom moet ik zoeken naar "Merkez" en naar een slaapplaats. Hier ga ik wel voor de goedkoopste. S'avonds : lezen en mijn bezoek aan de stad voorbereiden na een korte wandeling door de oude stad.

Zaterdag 19 september 2015

Wat een historisch belangrijke stad.

Onbijten doe ik niet maar ik drink wel -in het Engels vertaald- "liquorice sorbet", een drankje dat gelijkt op `Dr. pepper` maar dan zonder suiker. Het schijnt goed te zijn voor de maag.

Daarna vind ik in de bazaar, op het marktje Gümrük Inn, een echte "myhrra" koffie. Dit is daarentegen niet goed voor de maag want het is de sterkste koffıe die ik ooit heb gedronken. Hij lijkt eerder op siroop dan op koffie. De porties zijn ook zeer klein. Zo klein dat ik vraag om 2 keer bij te gieten. Dat had ik beter niet gedaan.

Om te bekomen wandel ik. Ik geraak op de top van de heuvel bij het fort van waaruit ik een duidelijk zicht heb op de heilige vallei.

Beneden in de vallei, rond een mooi park onder de steile rotsen van het fort, staan vele moskeeën. SanLiurfa is een van de heilige plaatsen van de İslam. Hier werd de profeet Abraham geboren in de tijd van beroemde Assyrische koning Nimrod (maar deze profeet is niet de aartsvader). Hij is geboren in een grot die nu gedeeltelijk onder water staat (de legende zegt dat zijn moeder hem verstopte omwille van het bekende verhaal van de kindermoord van deze Nimrod). Hier schuiven de mensen in rijen aan. Er hangt een diepgelovige sfeer. Ik ben er stil en kijk toe. Nochtans moet ik zeggen dat ik de indruk heb dat de mensen blij zijn dat ik kom kijken.

Helemaal anders is de sfeer in de moskee Derhag, die er naast ligt. Daar zie ik verschillende mannen slapen op het karpet. Ik zou dit eigenlijk ook wel willen maar durf niet. De sfeer is er zo rustig.

Een kleine jongen die aan het spelen was met de meisjes en jongens op de bovenverdieping wordt tot de orde geroepen door een oudere verantwoordelijke en moet terugkeren naar zijn koranstudie in een hoek. Er op lettend : er zijn ook verschillende oudere mannen die dit doen. Derhag is een mooie blauwe moskee. De voetengeur hangt hier ook weer in het rode dikpollig tapıjt. Daar bestaan toch producten voor ?

Speciaal voor deze vallei heb ik mijn lang broek aangetrokken. Maar het mooiste vond ik de moskee Risvanije die je bezichtigt vanuit de Halil-Ur Rahman vijver. Deze vijver zit overvol met vissen maar durf niet ze te vissen! Volgens de legende wordt je dan blind. İn de moskee was ook een madrassah. S'morgens is het mooi vanonder de vele palmbomen.

Omdat mijn flesje appelolie op is koop ik een parfum uit Saoedi-Arabië dat luistert naar de naam "dua Al-Janna". Het heeft een mengsel van frisse licht zoete citrusgeuren. Het bestaat wel uit zowel natuurlijke oliën en synthetische oliën. Voor 5 Turkse Lira wil ik niet sukkelen.

Abraham is niet de enige profeet die hier heeft gewoond. Job, Eyyub, Elysea, Suayb, Jacob en ten slotte Jezus (die zegende van op afstand de stad Sanliurfa met een wonder, waardoor de stad lange tijd christelijk werd).

Na de middag vind ik een pracht van een archeologisch museum dicht bij het park. Vele onbeantwoorde vragen die ik had werden zowat in een namiddag opgelost.

Dit museum staat er omdat op 11 km. hier vandaan, ten noordoosten, Gobekli-Tepe ligt. İn 1996 werd daar, door een Duitse professor, het oudste heiligdom ter wereld opgegraven.

Ik ga er morgen naartoe maar de mooiste stukken staan ter bescherming in het museum samen met zeer duidelijke uitleg. Gobekli-Tepe is een tempelcomplex dat 11.500 jaren oud is. Dat is 6000 jaar ouder dan Stonehenge en de piramiden. 9,500 voor Christus : dat is tijdens de laatste ijstijd.

Het lijkt zo te zijn dat, omwille van dit tempelcomplex mensen, die toen nog jagers en verzamelaars waren, hier geregeld naartoe kwamen en er langere periodes verbleven. Dat zou de reden zijn waarom de verzamelaars zich vestigden en planten probeerden te kweken. Wilde tarwe en gerst uit de streek werden aangeplant en verzorgd. Dit is de agrarische revolutie. Nog vandaag groeit, in deze streken, wilde tarwe en wilde gerst in de Karacadağ bergen.

Ik schreef in Ani 150 km. naar het zuiden : het is dus bijna 500 naar het zuid-westen in de driehoek tussen Diyarbakir-Sanliufra en Malatya.

Het zich vestigen veroorzaakte op zijn beurt het temmen van schapen, geiten, runderen, vakens en honden.

Door deze zelfde revolutie begonnen mensen te weven en te spinnen, in plaats van huiden te dragen.

Het museum geeft ook veel meer uitleg over hoe deze dorpen steden werden maar van deze evolutie ligt het centrum in het huidige Irak,.. Zo leer ik wel dat er 3500 voor christus al een vastgelegd minimumloon was.

En zo leer ik dat handel onstond tussen 4000 en 3000 voor Christus (in de zin van handel met de bedoeiling een meerwaarde te scheppen). Daarvoor bestond alleen ruilhandel.

Zo gaat dit museum nog veel verder in koperbewerking, brons, ijzer,...

Ik kan er niet over zwijgen. Er staat ook een zeer goede uitleg over de uitvinding van het schrift vertrekkend van ideogrammen, die tekeningen zijn van objecten.

Schrift is een uitvinding van het tweestromenland. Eigenlijk de streek iets ten zuiden hiervandaan. 

Ik ben moe van het aandachtig lezen en kijken. Na dit zijn de mooie Romeinse mozaieken van amazones - in het gebouw er naast - maar kinderspel.

S'avonds nog een hamam met scrub voor 25 TL in een mooie oude hammam in de bazaar. Het wordt steeds goedkoper maar hier valt de stroom wel geregeld uit.

De "scruber" is deze keer Syriër die enkele jaren, gelukkig, in Betekom heeft gewoond maar nu bij zijn familie is en dit als job heeft. Ik ben er alleen. Tot wanneer zijn baas aankomt met een plastic vat met bloedzuigers in water. Even ongerust maar het is niet voor mıj. Het is voor Hakkad die gezwollen voeten heeft. Hij probeert mij uit te leggen hoe je de dieren hun werk moet laten doen. Ik twijfel er toch aan als dit efficiënt is.

Zondag 20 september 2015

De hele dag besteed ik aan de tocht naar en aan het bezoek van Gobekli-Tepe.

Uiteindelijk vind ik een -duur betaalde- taxi om de 17 km. af te leggen naar deze afgelegen plek. Daar aangekomen moet ik wachten want deze site is nog in vol onderzoek en dus mag je er niet alleen naartoe. Ongewilde beschadiging van erfgoed door argeloze toeristen is dagelijkse kost in Turkije (en elders). Omdat ik de site rustig wil bezoeken wens ik niet dat de taxi op mij wacht. Ik laat hem dus terug rijden. In het kleine bezoekerscentrum spreek ik met Tarik. Hıj heeft toerisme gestudeerd en spreekt zeer goed Engels. Hıj woont bij de heuvel, onderaan in het dorp. Het is zijn grootvader die de eerste gegraveerde etsen naar het museum bracht. Zo is professor Klaus Schmidt van het Duits archeologisch instituut op deze plek terecht gekomen. Hij was op onderzoek op een andere site in de buurt.

Ik moet hier vertellen dat deze streek oude sites in overvloed heeft. In de jaren `90 van de vorige eeuw waren veel teams actief in het gebied een beetje ten noorden van deze plek. De reden ligt in het feit dat de Turkse overheid de `Ataturk dam` aan het bouwen was op de Eufraat. Dat is de 6e grootste dam ter wereld.

Dus moesten vele oorden in ijltempo onderzocht worden vooraleer ze voor de komende eeuwen onder water verdwenen. Inmiddels is dit gebeurd. Gobekli-Tepe kan niet onder water lopen want het ligt 650 meter hoog op een heuveltop.

Ik blıjf lang op de site. Hoe langer ik blijf - en mijn aandacht erbij houd - hoe meer etsen ik ontdek op de 4 naast elkaar liggende tempels. Inderdaad een indrukwekkende plek als je bedenkt hoe oud dit is. Ik kan er lang blijven dank zij het afdak. De zon is vaak een domper op het bezoeken van oorden in deze streken. Niet alleen de hitte maar ook de sterke straling vermindert het zicht op details.

Het is hier goed uitgelegd in het Turks, Duits en Engels. Door middel van de archeologische plannen is het ook mogelijk de uitleg terug te vinden. Ik ben verbaasd door de sterkte van de fundamenten waarop deze tempels zijn gebouwd. Het is verbrande leem die vermengd werd werd met water en zo sterk lijkt als hedendaags beton. Wie heeft dit procédé uitgevonden ? Allemaal via trial and error, of was het geluk ?

Hoewel het vandaag mistig is geniet ik van het uitzicht onder de olijfboom naast de 2 oude Islamitische graven op de top van de heuvel. Rond 9500 voor Christus moet de streek wel groener zijn geweest dan vandaag. Er zijn weinig toerısten en deze die er zijn komen uit Sanliufra. Een jong meisje probeert een gesprek aan te knopen in het Engels. Ze lijkt trots te zijn op haar prestatie. Sommigen zijn nieuwsgieriger dan anderen en durven meer. Ik spreek zelden vrouwen aan in Turkije omdat ik de indruk heb dat "not done" is. Dat was, in mijn eerste ervaringen, lichtjes anders in İran.

Tarik biedt mij een middagmaal aan met kost uit de streek o.a. yoghurt met kikkererwten en daarnaast brood met tomaten, kaas en aubergines.

Hij brengt mij terug met de auto van zijn broer. In de auto speelt hij trots kurdische muziek. Hıj beweert dat zij op school elke morgen luid moesten zeggen dat zij Turks waren en daar op trots op zijn. Maar hij vindt zichzelf geen Turk maar Kurd. De huidige HDP leider, Demirtas, vecht deze regel wel aan. Occalan, die in een gevangenis in de buurt van İstanbul zit, is duidelijk hun leider hoewel hij intussen oud moet zijn (76 volgens Tarik).

Tarik zegt dat de stad voor 2/3 uit Kurden bestaat en voor de rest uit Arabieren die meestal uit het Syrië komen. Achteraf, er oplettend lijkt dit inderdaad zo te zijn. Maar je ziet hier geen sterk bewapende politieagenten en soldaten. Turkse vlaggen hangen bijna alleen uit aan openbare gebouwen.

Terug in de stad beslis ik te blijven. Ik ben traag en heb geen zin om mij te haasten. Dus terug naar het museum om datgene grondig te lezen wat ik gisteren te vlug heb moeten lezen. Tot sluitingsuur blijf ik er en nu heb ik de indruk dat ik de geschiedenis van de -9500 tot -330 voor Christus goed door heb. Daarna is het beurt aan Alexander De Grote maar dat is mij min of meer bekend en interesseert mij minder.

S' avonds ga ik rustig terug naar hotel Cumhurriyet. Ik lees er er de geschiedenis van Dara nog eens goed op na. Ik kan niet alle brochures dragen die ik krijg. Dus moet ik ze lezen en ze dan weg geven of achterlaten waar het niet anders kan.

Maandag 21 september 2015

Een dagtocht naar het dorp Harran. Niet zo ver naar het zuiden op het mesopotamisch plateau. Hoewel dit een van de oudste steden ter wereld is blijft er vandaag bijna niets meer over uit deze tijd. Abraham, de aartsvader, zou hier geboren zijn. 

Het meeste van wat je vandaag ziet dateert uit de 18e eeuw en later. De oorzaak ligt in het feit dat de mongoolse hordes in de 13 eeuw hier wel zeer grondig huis hebben gehouden. Er bleef zo goed als niets recht staan. Latere inwoners hebben deze oude stenen gebruikt om hun typische huisjes te bouwen die er uit zien als bijencellen. 

Nochtans was Harran een beroemde Islamitische universiteit die veel wetenschappers aan het werk zette die de Grieks en Romeinse cultuur vertaalden in İslamitische kennis en verder uitwerkten. Het ligt op de oudste zijderoute aan deze kant van de wereld en waarover ik nog niet heb gesproken. Hij liep van Allepo en Antiochië naar Tabriz. Maar omwille van de oorlog kan ik maar stukjes van deze route doen. Dara lag er ook op.

Hier zie je wel het resultaat van GAP. Dat is de naam het dammenproject. Waar water vloeit is er leven. De rest is kurkdroog leemzand. Er zijn hier zeer grote boerderijen waar honderden landarbeiders werken in de katoenteelt of in de maïsteelt. Op de terugweg zit ik achteraan in de bus. Er onstaat een discussie over de "hadji". Dat is een oude Arabische term om een westerling aan te duiden. Blijkbaar moet ik mij verzetten omdat de vrouwen achteraan moeten zitten. Anders stapt deze grote groep niet in de bus. Ik moet dus vooraan gaan zitten want de chauffeur, die wil verdienen. Raar, maar vooraan blijk ik beter te zitten.

Het is niet de eerste keer dat ik dit zie. Vanmorgen verzetten de vrouwen zich ook. Alhoewel ik denk dat het ook was omwille van het gegiechel dat onstond door mijn blote benen die het gevolg zijn van mijn zedelijke korte broek. Ik maak mij er niet te druk over. Alleen in de heilige plaatsen doe ik een lange broek aan zolang het weer dit gebiedt. Hadji of niet.

Aangekomen in het busstation beslis ik dadelıjk door te reizen naar Gaziantep. Dat is 2 uren reizen. De bus vertrekt na zonsondergang. Dit wordt een reis in het donker, iets wat ik liever vermijd tijdens deze reis. Toch merk ik dat we de Eufraat overrijden, aan de voet van de Bicerlik dam. Een indrukwekkende rivier. Breder dan ik dacht. İk weet nog niet dat de mozaieken die ik ga bezoeken in mijn huidig reisdoel eigenlijk afkomstig zıjn van net aan de overkant van de dam. Zeugma ligt daar nu onder water.

İn Ganziantep is het fris. De merkez vind ik vlot en een vrij goedkope slaapplaats ook.

Dinsdag 22 september 2015

Vandaag maar één doel : het mozaiekmuseum bezoeken. En inderdaad het Internet heeft gelijk. Het is het mooiste in zijn soort dat ik al gezien heb. Deze Grieks-Romeinse stad was rijk geworden door de handel op de Eufraat en ook door de daar gelegerde soldaten. Nog een stad die verlaten werd toen de romeinse buitengrenzen werden hertekend, in dit geval in de 3e eeuw. İk begrijp steeds beter waarom het oosten van het Romeinse Rijk belangrijker was dan het West-Romeinse rijk. Het oosten was gewoon veel rijker. Niet moeilijk dat Rome werd ingeruild voor Constantinopel. Dergelijke mozaieken heb ik in Rome niet gezien.

Na het verlaten van deze stad overleefde deze stad nog enkele eeuwen in meer armzalige omstandigheden om uiteindelijk totaal te verdwijnen onder landbouwgrond.De mooiste mozaieken werden gered van het rijzende water door Turkse en internationale inspanningen die in ijltempo werden uitgevoerd in de jaren '90.

İn de late namidddag heb ik eindelijk een middel gevonden om goedkoop aan dollars te geraken. Ik kan ze uit de muur halen in de luchthaven. Het kost wel een lange busrit heen en terug maar dat spaart wel de kosten voor het wisselkantoor uit. Ik zal dat wel in 3 of vier dagen moeten doen, gelet op de daglimiet. Vandaag is het in ieder geval gelukt.

Op de terugweg heb ik een leuk gesprek met een zeeman uit deze stad. Maar hier is toch geen zee ? Toch is er hier een rederij die op Gent vaart en staal vervoert (NYSA).

Murshid werkt op het dek en heeft nu verlof. Hij vreest de weersomstandigheden in de golf van Biskaje een beetje. Hij heeft daar nog maar een keer goed weer gehad. Toen ik deze golf, lang geleden, over zeilde hebben wij dus blijkbaar geluk gehad.

Woensdag 23 september 2015

Een rustig onbijt met lectuur en hiervoor turnoefeningen (sinds gisteren ben ik hiermee opnieuw begonnen na 2 jaar pauze). İn Kars heeft de masseur-scrubber gezegd dat ik buikoefeningen moest doen. Bij deze is dit gebeurd. Het zal geen kwaad kunnen voor een elektrocardiogram.

Daarna bezoek ik het museum van de Tukse weerstand tegen Frankrijk en Groot-Brittannië tijdens de onafhankelijkheidsstrijd van 1919-1921. Het ging er veel feller aan toe dan ik dacht. Hier lees ik de Turkse kant van de Armeense genocide. Hoewel er van beide kanten fouten zijn gemaakt vind ik toch dat er een onevenwicht is. Het Turkse machtsmisbruik was van een totaal andere schaal. Opvallend is dat er niet over de genocide zelf wordt gesproken. Alleen over de voordelen die deze mensen kregen na de eerste wereldoorlog. En over de (volgens mij kleine) pesterijen die de Armeniërs en de Fransen pleegden op de Turken.

Nu leer ik ook wat "Ataturk" precies heeft gedaan : wel een indrukwekkende figuur. İk ga wel weg met een gevoel dat Turken zichzelf wel erg graag zien.

Ik loop langs het museum van de lokale keuken. Dat is een leuke na dit "serieus" stuk. Ik zal de uitleg geven bij de foto's wanneer ik ze kan opladen want dat is hier niet mogelijk. Ik moet ook rekening houden met het offerfeest dat morgen en overmorgen plaats vindt.

Maar toch vind ik nog de tijd voor een Ottomaanse sherbet met bosvruchten in een atelier dat ze zelf maakt. De eigenaar en een klant leggen mij ook uit hoe het zwart drankje wordt gemaakt dat ik in Diyarbakir gefotografeerd heb op straat. Het is "kalische stok"(=Blankenbergs voor zoethout) met kaneel en kruidnagel waarop water druppelt. Iemand vertelt mij dat zij hier ook de fel verkochte "Turkish Cola" van maken. En inderdaad met suiker en spuitwater erbij komt het wel erg dicht in de buurt van het origineel uit Atlanta.

Ook vandaag lukken de financiële verrichtingen. Het is wel koeler aan het worden deze avond.

Donderdag 24 september 2015

Offerfeest : dan is veruit het meeste hier dicht. İk vind wel een paar theehuizen waar ik kan lezen en een kaartje schrijven. Zelfs de hammams zijn dicht. Overal zijn er ongewone praktijken aan de hand. Tijdens de voormiddag werd blijkbaar in zeer veel huizen een schaap geslacht. In de namiddag is het hele dier uitgebeend en gesorteerd. De huiden, de horens en de darmen liggen op straat. Ze worden tijdens de avond door handelaren opgekocht. Weinig gaat verloren.

En nog een ander tafereel. Het stinkt tijdens de namiddag in zeer veel straten. Dat komt omdat men de koppen van de schapen met een "chalumeau", een gasfakkel, behandeld. De huid en de vacht worden verkoold en dat verwekt deze geur. Vanaf 18u30 zullen zeer veel families de hersens van het dier opeten. İk heb in ieder geval geen zin in vlees. Kerstmis vind ik toch een mooier feest. Maar ik wil niet hypocriet zıjn. İk las enkele dagen geleden op de website van de BBC hoeveel kippen er per uur geslacht worden in een van Engelands' meest moderne kipverwerkingsbedrijven (Cargill in Hereford). Dat zijn er 26.000 per uur of 1,6 miljoen per week. Hiermee vergeleken stelt de rituele slachting van de İslam niet zo veel voor. Het verschil is dat dit op straat gebeurd bijna in het zicht en mijn kippen, die worden met gas ingeslapen en dan verstikt. En dit noemen ze in de sector "state of the art". Het zal wel hygiënischer en waarschijnlijk diervriendelijker zijn, dat wel. Voor mij maar één besluit. Het is de lust naar vlees die aan de oorzaak ligt van al deze praktijken. Vandaag eet ik er alvast geen.

S'avonds weer naar de luchthaven met de bus. Nu is er maar een per uur. Terug in het hotel ga ik joggen. Niet veel (iets minder dan 4 km). İn de voormiddag heb ik een mooi afgebakende afstand gevonden in een lang park langs een riviertje.

Vrijdag 25 september 2015

Ik heb beslist om nog een dag te blijven. Zo kan ik de financiële verrichtingen volledig afwerken. Het is hier toch verlof en dus heeft het niet veel zin om naar het platteland te gaan. Bovendien heb ik gemerkt dat ik mijn notitieboek en mijn potlood heb laten liggen in het culinair museum. Misschien kan ik ze morgen terug krijgen.

Zo, dat was het dan, geschreven onder invloed van de muziek van Angelo Branduardi. Tijdens de namiddag probeer ik een fort te bezoeken dat luistert naar de naam "Rum Kale" (Rum verwijst oorspronkelijk naar Romeins). Dat lukt niet want het ligt op enkele tientallen kilometers op de oever de Eufraat. En de enige kleine bus er naar toe, die is al weg. Dus wandel ik te voet terug door de stad. Hier en daar de tijd nemend om te kijken. Een handelaar denkt dat ik Syriër ben. Ik zal maar niet over Hongarije gaan. Er zijn hier zeer veel Syriërs. Ik heb gelezen dat de woningprijzen in deze stad gestegen zijn door deze bevolkingsaangroei.

S'avonds voor de laatste keer naar de luchthaven. Ik heb nu genoeg dollars voor de reis naar İran. Nu nog het visum zelf. Morgen ga ik naar Malatya. Dat is naar het noorden in de richting van Erzurum.